H εξωτική του γεύση και η ευωδιά του μπορεί να θυμίζουν μάνγκο,αλλά ο λωτός είναι φρούτο σαφώς φθηνότερο και όχι απαραίτητα εισαγόμενο, μια και η Ελλάδα, όπως και οι άλλες μεσογειακές χώρες, παράγουν άφθονους λωτούς κάθε φθινόπωρο, τότε που το δέντρο χάνει όλα του τα φύλλα και κρατάει μόνο τους λαμπερούς καρπούς του. Ο λωτός μεγαλώνει από αρχαιοτάτων χρόνων στην Κίνα, στην Κορέα και στην Ιαπωνία (χώρες στις οποίες θεωρείται σύμβολο υγείας, πλούτου και χαράς), ακόμα και στη νότια Μ. Βρετανία.
Κάποιοι πρωτακούσαμε να γίνεται λόγος γι’ αυτόν στα ομηρικά έπη, κάποιοι και στα ποιήματα του Σεφέρη («Πού πήγε η μέρα η δίκοπη που είχε τα πάντα αλλάξει; Δε θα βρεθεί ένας ποταμός να ‘ναι για μας πλωτός; Δε θα βρεθεί ένας ουρανός τη δρόσο να σταλάξει για την ψυχή που νάρκωσε κι ανάθρεψε ο λωτός;…»), πάντα σε σχέση με τη νάρκωση και τη λησμονιά που δήθεν φέρνει (στη Χώρα των Λωτοφάγων ο Οδυσσέας πάσχιζε να πείσει τους συντρόφους του να μη φάνε λωτούς, γιατί θα τους έφερναν λησμονιά και θα τους εμπόδιζαν να φτάσουν στην Ιθάκη, αν και ερευνητές υποστηρίζουν ότι δεν έτρωγαν το φρούτο αλλά το λουλούδι του λωτού/νούφαρου, που έχει παραισθησιογόνες ουσίες*).
Πάντως, ακόμα και το ξύλο του δέντρου του λωτού φημίζεται για τη χρήση του: τα καλύτερα μπαστούνια γκόλφ γίνονται από αυτό!
Έχει τα κόλπα και τα μυστικά του ο λωτός και είναι χρήσιμο να τα γνωρίζουμε όταν τους αγοράζουμε, αλλιώς η πρώτη γευστική εμπειρία από αυτόν μπορεί να καταλήξει σε τραγωδία: μια ποικιλία λωτών (η πιο συνηθισμένη στην ελληνική αγορά), η hachiya (είναι πιο έντονα πορτοκαλί και έχουν σχήμα ντομάτας, είναι δηλαδή κάπως πεπιεσμένοι στο κοτσάνι), όταν δεν είναι ώριμη, στεγνώνει εντελώς για λίγα λεπτά το στόμα και μουδιάζει τη γλώσσα! Εξού και είναι οι λωτοί που προτιμάμε ή να φάμε ωμούς, όμως μόνο όταν είναι καλά γινωμένοι (τότε χάνουν εντελώς την ενοχλητική τους ιδιότητα και γίνονται γλυκείς και απολαυστικοί) ή να ασχοληθούμε μαζί τους πιο δημιουργικά, φτιάχνοντας μαρμελάδες, σορμπέ και κέικ. Απίθανο συμπλήρωμα -χρωματικά και γευστικά!- στο γιαούρτι σαν επιδόρπιο με μέλι και με τα υπόλοιπα φθινοπωρινά φρούτα, τα σταφύλια, ρόδια και δαμάσκηνα.
Πώς καταλαβαίνουμε ότι αυτοί οι λωτοί είναι έτοιμοι; Η φλούδα τους γίνεται σχεδόν διαφανής, σαν να ξεχωρίζει από τη σάρκα του φρούτου, και όταν τους πιέζουμε ελαφρά βουλιάζει και σκίζεται εύκολα. Τότε μπορούμε να κόψουμε οριζόντια το πάνω μέρος τους, αφήνοντας το κοτσάνι, και να τους βάλουμε στην κατάψυξη για ένα δροσερό σορμπέ! Όταν έχουν παγώσει, τους σερβίρουμε με κουταλάκι, απλώς αφαιρώντας το «καπάκι» τους. Οι λωτοί της ποικιλίας hachiya τρώγονται, λοιπόν, μόλις μαλακώσουν καλά και δεν κρατούν πολύ καιρό εκτός ψυγείου.
Αντίθετα, οι λωτοί της ποικιλίας fuyu είναι πιο κιτρινωποί και τρώγονται όπως το μήλο, ακόμα και με τη λεπτή τους φλούδα (προτιμήστε βιολογικούς λωτούς, που δεν είναι ραντισμένοι, αλλιώς, αν θέλετε να τους φάτε με τη φλούδα, ξεπλύντε τους καλά με κρύο νερό). Η ποικιλία αυτή κρατάει περισσότερες μέρες σε δροσερό μέρος. Ωριμάζει πολύ αργά, άρα δεν χρειάζεται ψυγείο. Είναι απίστευτα αρωματικοί, ακόμα και όταν τους προσθέτουμε σε χειμωνιάτικες πράσινες ή ανάμεικτες σαλάτες με μια έντονη βινεγκρέτ, ξηρούς καρπούς ή αποξηραμένα φρούτα.
Μαζί με τον γλυκό λωτό στις σαλάτες μπορούμε να συμπληρώσουμε πικρότερα ψιλοκομένα λαχανικά, όπως τα τσίκορι, η ρόκα και τα φύλλα μουστάρδας, για μια πολυσύνθετη γεύση. Οι λωτοί fuyu, κομμένοι σαν φέτες μήλου, διπλώνουν ταιριαστά γύρω από φέτες προσούτο, σπεκ ή καπνιστού ζαμπόν και κομμένοι σε κομματάκια ακουμπούν σε κύβους από καπνιστό ηπειρώτικο τυρί μετσοβόνε. Αυτοί οι συνδυασμοί είναι πρωτότυπα καλωσορίσματα πριν από το γιορτινό τραπέζι, με το πρώτο ποτήρι ροζέ ή λευκό ξηρό ελληνικό αφρώδες. Η δροσερή γεύση των λωτών fuyu ταιριάζει με πέστροφα ή καπνιστό σολομό, δηλαδή με οποιοδήποτε λιπαρό ψαρικό, και κομμένοι σε κυβάκια χρωματίζουν και αρωματίζουν τις φυλλώδεις χειμωνιάτικες πράσινες σαλάτες.
Οι λωτοί είναι φρούτα αρωματικά και απολαυστικά, θρεπτικά και τονωτικά. Η σάρκα τους περιέχει πολύτιμες φυτικές ίνες σε διπλή ποσότητα από το μήλο μάλιστα (όταν ακούμε φυτικές ίνες, αυτό σημαίνει καλύτερη λειτουργία του πεπτικού συστήματος), όπως και φαινόλες (ουσίες βοηθητικές για το κυκλοφορικό), μαγνήσιο, κάλιο, σίδηρο και καροτίνη. Με την αρωματική σάρκα τους γίνονται κάθε χρόνο ολοένα και πιο δημοφιλείς και γεμίζουν τους πάγκους στα σούπερ μάρκετ και στις λαϊκές αγορές. Εκεί θα βρείτε τους καλύτερους μη συσκευασμένους, επιλέγοντας την ποικιλία που προτιμάτε, ανάλογα με τη χρήση που έχετε κατά νου. Σίγουρα, πάντως, αν βρείτε τους ώριμους hachiya, δοκιμάστε να φτιάξετε αυτό το πανεύκολο κέικ (κάντε κλικ για να πάτε στη συνταγή) :
