39ος παράλληλος

το blog της Πάολας Ψαρρού

Η Πάολα Ψαρρού ασχολείται εδώ και είκοσι χρόνια με τη μελέτη της παράδοσης της μοναστηριακής τράπεζας. Η μελέτη αυτή και η καταγραφή όλων των πτυχών της οδήγησε το 2005 στην έκδοση του βιβλίου «Τα Μήλα του Μάγειρα». Αυτή την εμπειρία, τα βιώματα και κυρίως την αγάπη για τα μοναστήρια και τα προϊόντα του μόχθου τους μοιράζεται μαζί μας στον 39ο παράλληλο.

Στο μοναστήρι

Η νηστεία των Χριστουγέννων ξεκινά στις 15 Νοεμβρίου και τελειώνει με τη θεία λειτουργία των Χριστουγέννων. Αυτή η νηστεία είναι πιο μικρή σε διάρκεια και πιο «ήπια» από τη νηστεία της Μεγάλης Σαρακοστής. Στα μοναστήρια η πρώτη εβδομάδα είναι κάθε μέρα ανέλεη νηστεία, δηλαδή αλάδωτο φαγητό. Στις 21 Νοεμβρίου, των Εισοδίων της Θεοτόκου, γίνεται κατάλυση ιχθύος, όπως σε όλες τις Δεσποτικές και Θεομητορικές γιορτές. Στην συνέχεια της νηστείας, μέχρι τις 13 Δεκεμβρίου (μνήμη των πέντε Μαρτύρων) κατάλυση ιχθύος γίνεται μόνο το Σάββατο και την Κυριακή.

Στα μοναστήρια η Δευτέρα, η Τετάρτη και η Παρασκευή είναι μέρες νηστείας, Τρίτη και Πέμπτη γίνεται κατάλυση ελαίου και οίνου. Από τις 14 μέχρι και τις 24 Δεκεμβρίου είναι πάλι περίοδος ανέλεης νηστείας. Η πρώτη και η τελευταία μέρα της νηστείας είναι για τους περισσότερους μοναχούς μέρες ξηροφαγίας. Διευκρινίζω, για όσους ίσως δεν το γνωρίζουν, πως οι μοναχοί δεν τρώνε ποτέ κρέας και πως όταν λέμε πως σε μία μέρα κατά την διάρκεια της νηστείας γίνεται κατάλυση ιχθύος δεν σημαίνει πως καταναλώνονται και γαλακτομικά ή αυγά.

Σχετικά με την ακρεοφαγία των μοναχών μπορούμε να σημειώσουμε τα εξής: Ο μοναχός αποβλέποντας στην παραδείσια κατάσταση επανατοποθετεί και επαναπροσαρμόζει σ’ εκείνην και τη σχέση του με τα ζώα. Ο άνθρωπος έφαγε κρέας μετά την πτώση. Στον παράδεισο, η ευλογία του Θεού για την διατροφή του ανθρώπου ήταν διαφορετική. Η ευλογία της κρεοφαγίας δίνεται από τον Θεό μετά τον κατακλυσμό.

Βλέπουμε, ωστόσο, την επιλογή της ιχθυοφαγίας κατά τις καταλύσιμες μέρες να αποτελεί θέσφατο του μοναχισμού, παραδεδομένο ήδη από τον 4ο αιώνα. Η παρέκκλιση αυτή, στην ακρεοφαγία που μόλις αναφέραμε, έχει την αναγωγή της στην περίοδο που ο αναστημένος Χριστός βρίσκεται ανάμεσα στους μαθητές του. Τότε, ο ίδιος ο Κύριος, κάνοντας μια κίνηση υψηλού συμβολισμού με αναγωγή στην ενανθρώπισή του και το σωτηριολογικό του έργο, παραθέτει στους μαθητές του ψάρι ψημένο στην αθρακιά.

Επίσης γνωρίζουμε πως ο Κύριος φέρων το αναστημένο του σώμα και για να πιστοποιήσει την δια της αναστάσεώς του σωτηρία και του ανθρωπίνου σώματος γεύεται μπροστά σε όλους ψάρι.

Οι μοναχοί βλέποντας στην μορφή του Αναστημένου Χριστού το παν της επιποθούμενης Βασιλείας επιτρέπουν στην δίαιτά τους για όλες τις εορταστικές και κατά τούτο αναστάσιμες μέρες την κατάλυση ιχθύος.

Στα καθ’ ημάς

Η νηστίσιμη διατροφή δεν είναι μια σειρά από άνοστα, βαρετά και επαναλαμβανόμενα πιάτα.
Το αντίθετο, θα έλεγα. Μπορεί κανείς να έχει κάθε μέρα νόστιμο, ενδιαφέρον, διαφορετικό και, κυρίως, υγιεινό φαγητό στο σπίτι του. Χρησιμοποιώντας τα υλικά της εποχής, λαμβάνοντας υπ’όψιν τις ανάγκες και τις συνήθειές του, μπορεί το καθημερινό φαγητό να είναι πραγματικά απολαυστικό χωρίς ιδιαίτερο κόπο και χωρίς να ξοδεύονται ατελείωτες ώρες στην κουζίνα. Αν κάποιος αποφασίσει να νηστέψει για πρώτη φορά φέτος, ας μην φοβηθεί τον αποκλεισμό κάποιων υλικών. Η έλλειψη αυτών των υλικών δίνει χώρο στη φαντασία και στη δημιουργικότητα.

Οι μοναστηριακές συνταγές, με την απλότητα και τη σοφία τους, μπορούν να είναι μία πρόταση για όποιον αναζητά απλές, καθαρές γεύσεις, με λίγα και καλά υλικά, χωρίς τα «φτιασίδια» του εντυπωσιασμού. Για μένα, κάπως έτσι ορίζεται το καλό φαγητό. Και με τα χρόνια, με την εμπειρία, καθώς κι εγώ συνεχώς αφαιρώ υλικά και απλοποιώ τα όσα μαγειρεύω, εκτιμώ ακόμη περισσότερο αυτή την πρόταση.

Μία συνταγή και ένας συνδυασμός, λοιπόν, που μου αρέσει πολύ και τον προτείνω σε όλους, νηστεύοντες και μη: Όσπρια με χορταρικά

Φασόλια μαυρομάτικα με χόρτα

Υλικά

• 1½ κιλό χόρτα εποχής (ραδίκια, ζοχοί, αντίδια, σέσκουλα, καυκαλήθρες)
• ½ κιλό φασόλια μαυρομάτικα
• 3 κρεμμύδια
• 2 ματσάκια άνηθο
• ελαιόλαδο
• λεμόνι
• αλάτι, πιπέρι

Εκτέλεση

Σοτάρουμε τα χόρτα με τα κρεμμύδια και τον άνηθο στο ελαιόλαδο.

Ρίχνουμε και λίγο νερό μέχρι να βράσουν.

Στο μεταξύ έχουμε βράσει σε αρκετό νερό τα φασόλια, τα οποία προσθέτουμε στα χόρτα.

Παίρνουν 1 – 2 βράσεις μαζί, έως ότου πιουν τελείως το νερό τους.

Στο τέλος ρίχνουμε το αλάτι, το πιπέρι και το λεμόνι.

Δες κι αυτό…

Σαλάτα μαυρομάτικα με πολλά μυρωδικά (κλικ εδώ)
Καιρός φέρνει τα λάχανα, καιρός τα παραπούλια… (κλικ εδώ)